Отилган Андижонликлар (Рус тилидан Исмат Хушев таржимаси).

Отиб ташланган Андижон (Давоми)

8:28 PM

Алексей Волосеевич (13 май фожеаларини бошдан кечирган шаҳарнинг машъум хотиралари)Олтинчи ҳикоя Темур, 19 ёшда. У автомобилларни ремонт қиладиган уста эди. Ёш бўлса ҳам қўли гул эди - отаси билан бирга ишларди. Бундан ташқари уларнинг кичкина дўконлари ҳам бор эди - машинага керакли бўлган қисмлар сотишарди. Онаси ҳикоя қилади (45 ёшда): - У жуда... жуда ҳам яхши йигит эди... - кўз ёшларини яширолмайди шўрлик онаизор... Отаси: - У турмада эди - ўғирлик айби билан тергов бераётган эди. Телевизор ва компютер ўғирлашда айбланганди. Холбуки уни алдашганди - телевизор Ўшдан келган, шуни дўконингда сотиб бер деб алдашган экан. У содда бола "Хўп" деб молларни олиб қолиб бемалол сотмоқчи бўлган... Уларни турмадан озод қилишганда акромчилар; "Энди ўғирлик қилманглар, Оллоҳ буни кечирмайди" деб огоҳлантириб қўйиб юборишган. Лекин энг охирида чиқаётган 150 нафар кишини олиб қолишган. Ўғлим ҳам шулар ичида бўлган. Уларнинг ҳаммасини турмага туташ Сой бўйидаги пояфзал фабрикасига олиб бориб ушлаб туришган. Солдатлар яқинлашганда ҳаммасини қўйиб юборишган. Лекин ҳарбийлар уларни битта қўймай қириб ташлашган. Биз уларни қутқазиш учун чопиб борганимизда ҳаммаси аллақачон ҳалок бўлган эди. Жумладан ўғлим ҳам... Уни қутқазолмадик... - Уни фабрика ёнида ўлдиришди, деб ким айтди? - Моргда - патанатом айтди. Бу ўликлар ҳаммаси фабрика ёнидан олиб келинди деб... Қўшни: - Уларнинг ҳаммаси "Контролний" ўқдан ҳалок бўлган - юраги ва бошидан отилган... Отаси: - Уларни ҳали қутқазиш мумкин эди, кўплари яраланганди, холос. Лекин бунинг ўрнига уларни "контролний" ўқ билан отиб ўлдиришган, аблаҳлар... Қўшни: - Нега улар ҳаммани отиб ўлдиришдийкин? Гувоҳларни ҳам ўлдиришган. Ҳеч кимни қолдиришмаган. Ҳамма бошидан ва юрагидан ўқ еган. "Контролний" ўқ... Пояфзал фабрикаси "Чўлпон" проспектида жойлашган. "Чўлпон" кинотетри ёнида. Оммавий қирғин ўша ерда бўлган... Еттинчи ҳикоя Раҳимов Азизбек, 1980 йилда туғилган. "Чўлпон" проспектида ҳалок бўлган. Қариндошлари ҳикоя қилишади: "У бизнинг жиянимиз эди. Ҳеч қаерда ишламайдиган рафиқаси Одина - бева, икки яшар қизалоғи Робия эса - етим бўлиб қолишди. Морг худди уруш даврини эслатарди - мурдаларнинг оёқларига рақам "бирка"лари ёзиб қўйилган эди... Жиянимнинг оёғига "313" рақамини илиб қўйишган эди, аблаҳлар... (Улар бизга ўша машъум "бирка"ни кўрсатишди - эски картон қоғозига шарикли ручка билан "313" рақами эгри-бугри қилиб ёзиб қўйилган...) Саккизинчи ҳикоя Ҳамдам, 17 ёш. Онаси: "Менинг болагинам..." - ўксиб, ўксиб йиғлайди онаизор... Отаси: "Милиционерлар "Ким уруш бўлди" деса қамаймиз деб ошкор зуғум қилишмоқда. Менинг ўғлим футболга ишқибоз еди. Дўстлари жуда кўп еди, магнитофон ва мебелларни тузата оларди. Булардан ташқари у кичкинагина дўкон очволиб майда-чуйда нарсалар билан савдо қиларди..." Қўшниси: "У жуда осойишта, оғир-босиқ йигит эди. Биз ҳар жума мачитга бориб номоз ўқурдик -жума номозини. Мен уни охирги марта ўша жойда кўрган эдим... Онаси: "Цигарета чекмасди, ичмасди..." - яна йиғлайди она... Қўшни: "Жума номозидан сўнг биз уни кўрмадик. У Сой бўйидаги қариндошларидан хабар олгани ўша ёққа борган экан. Ўша ерда - 15 мактаб олдида ҳалок бўлган... (Моргда унинг оёғига боғлаб қўйилган "бирка"нинг рақами - 277, қонга беланган картон ҳам, ҳарфлар ҳам...) Отаси: "Моргда ўз кўзим билан кўрдим - тўққиз-ўн ойлик гўдак қўлсиз эди..." Ота-онасининг айтишларича халок бўлган фарзандларининг ўнг биқини ўпирилиб кетган эди - катта калибрли пулеметларгина шунақа из қолдиришади... Қўшнилари: "Улар майдондан кета бошлашганда солдатлар ўраб олиб отиб ташлашган. Отишмаганларида халқ уйига кетаётган эди. Нега отишдийкин халқни..." Ўзингиз ўз кўзингиз билан бориб кўришингиз мумкин - қабристоннинг ёнидаги данғиллама уйни - шаҳар прокурориники. Халқ эса оч-яланғоч.... Отиб ташланган Андижон! Тўққизинчи ҳикоя Улуғбек, 15 ёшда... "Чўлпон" кинотеатди ёнида жойлашган "Янги турмуш" маҳалласи. Марҳумнинг отаси ҳикоя қилади: "Менинг икки ўғлим бор эди. У - каттаси эди - жуда қувноқ, спорт билан шуғулланарди. Биз уй қураётгандик - у менга ёрдам бераётганди. Тўсатдан олатапур - отишма бошланиб қолди. Хабар олайчи, нима гап экан деб бешларга яқин уйдан чиқиб кетди. У шу кетганича қайтиб келмади... Биз уни кўп изладик. Атроф қоп-қоронғу, зим-зиё эди - ҳамма жойда отишма, цветлар узиб қўйилган эди... Эрталаб ёруғда уни излашни яна давом эттирдик. "Чўлпон" кинотеатри ёнидаги майдонда бир тўп ўликлар борлигини айтишди. Мен ўғлимни шу ердан топдим. Унинг орқасидан отишган эди - иккита ўқ текканди. Простинага ўраб уйга олиб келдик. Эндигина ўн бешга кирган - кўпам оғир эмас эди, кўтариб келдик... Шукрки, қабристонда справка сўраб гаранг қилишмади - ҳамма жойда уруш бораётгани учунми, тезроқ дафн қилишга рухсат беришди... Афсуски фотосурати бизда йўқ. У ҳали паспорт ҳам ололмаган эди - эндигина ўн бешга тўлганди... У ҳали мактабда ўқиётганди, 25 майда унинг сўнгги қўнғироғи эди... Ўликлар орасидан уни топганимда оёқяланг эди - назаримда қочаётиб, ўқ еб йиқилган... Уни қабристонга олиб бораётганимизда бир мухбир келиб: "қизми, ўғилми" - деб сўради. "Ўғил" деб айтдик. Суратга тушир дегандик, фотоаппарати йўқ екан. Ундан сурат ҳам ҳатто қолмади... Уни ""Бусоуддин" қабристонида - бобосининг ёнига қўйдик... Ўнинчи ҳикоя Ёрқиной, 33 ёшда. Унинг ўзини ошкор қилишни истамаган қариндоши ҳикоя қилади: "У ақлан ожиз бўлиб, руҳшунослик шифохонасида ҳисобда турарди. Жума эрталаб уйдан чиқиб қайтиб келмади. Сешанба куни унинг ўлигини моргдан топдик. Қаерда, қандай ҳалок бўлганини билмаймиз. Унинг акаси бор эди, ўша роса излаб, охири моргдан топди синглисини. Унинг касалманд онаси бўлиб, руҳи хаста қизига қарарди. Унинг моргдаги рақами - 18 эди. Назаримда у биринчилардан ўқ тегиб ҳалок бўлган... (Давоми бор) (Рус тилидан Исмат Хушев таржимаси).