Бугунги кунга атаб олган ноним ярим кунга ҳаметмасая?!
Ёшлигим, талабалик йилларим ёдимга тушиб кетди, айниқса токчадаги чанг босиб бегонага айланиб улгурган, мени кўзи тўрт бўлиб кутаётган “жонажон” дипломим…
2-ҚИСМ (Тошкент.1999 йил. Магистратура. “Ўз уйингни ўзинг асра!” шиоридан илҳомланганим)
1.
Университет биносининг олдида дўстимни кутиб турардим. Жа кеч қовоттида. Кеча сенга лағбон обергандим, бугун эса сенинг галингку! Нима, берган ваъдангни менинг қулоғимга лағмон қип илиб кетвордингми?
Нимадандир кўнглим безовта бўла бошлади, лекин нимадан эканлигини ўзим ҳам билмасдим.
Майли, бугун ўз кармонимдан яна бир бор овқатланай. Балки,… гуммани гумбур қасар қиларман…
Сен ҳарипга эса ҳали кўрсатиб қўяман. Бу фикрлар хаёлимга келаркан дўстимни қандай қилиб “тузлаш” режасини туза бошладим. Камбағални урма сўкма тўнини йирт деганларидек талабалар ҳам ўзаро бир бирларини бирор кафегами ёки ошхонага олиб кириб унинг ҳисобидан бўкканча овқатлансалар мана буни талабаларча тўн йиртиш дейилади.
Университет олдидаги қатор ручка ва дафтарлар сотиладиган расталар орқали йўлнинг бошқа томонига ўтдим.
Бироз юриб тўхтаб қолдим. Жойимдан жилишни ёки жилмасликни ҳам билмай тарашадек қотиб қолдим. Не кўз билан кўрайди ўзимдан атиги бир ёш катта бўлган, бир неча йиллик маҳалладошим Алиш милиция формасида менга тикилиб жа “серёзний”сипо юришлар билан тикка юриб келарди….
2.
Мана бугунги кунда чиройли, савлатли ва ҳамма кўрса ҳавас қиладиган, шунингдек ўзининг танасига “жиппа ёпишиб” олган милиция формасида ўзгача ғоз юришлар билан одимлар қилиши унга жуда ярашган ва у ўзгача жозибага эга бўлган эди.
Менинг фикримча жуда қув бўлмиш Алиш дўстим бирор бир ўртоғининг формасини вақтинчалик “прокат”га олгану бир сайр мақсадига ишқи тушиб қолган.
Саломлашарканмиз, олдин қучоқлашиб кўришадиган оғайнилар бу сафар фақатгина қўл сиқишиш билан кифояландик. Мен буни Алишнинг афанди қилиқларидан бири бўлса керак деб ўйладим.
Алиш жуда бошқа оҳангда, ўта сипо, савлатдор ва ёши катта кишилардек ва бироз қўпол равишда мен билан муомаласини бошлади.
Ҳа энди, Алишбой сен афандисан ва алдаркўсага ҳам дарс берадиган “крутой”санда деб ўйладим.
Бироз вақт ўтиб унинг кутилмаган ва мен учун бегона бўлган ўта жиддий муомаласи мени ҳайратга солди…
3.
Алишнинг хонаси.
Менинг нигоҳимда хонадаги кичик стол, бир неча стуллар ва деворга осиғлик бир неча плакатлар бу хонани янада торроқ қилибюборгандек кўринарди.
Жиддийлашиб қолган Алиш мени ўз кабинетига бекорга олиб келмаганини кейинчалик фахмлай бошладим. Ўзиниг савлати ва қудратини менга намойиш этаётганди…
Қачонлардир, Алиш дўстим ўз амакиси бўлмиш милиция ходимидан нолигани мени жуда ажаблантирган эди. У ўз амакисини айнан милиция ходими эканлиги учун жуда ёмон кўраркан. Нега энди айнан милиция ходими бўлгани учун?!
Бу масалага мен ўша вақтда жуда “хом” эканман. Унинг фикрича амакиси бўлмиш милиция ходимига гарчи унинг ўз қондошамаки бўлсада аммо унга ишончи йўқлигини таъкидлагани ҳали ҳануз қулоғим остида жаранглаб туради. Мен бу дўстимни аҳмоққа чиқаргандим. Негаки у ҳақиқатдан ҳам “аҳмоқ” экан ўшанда!!!
Менинг кўнглимни айнитадиган бир муҳит пайдо бўлгани сабабли вақтимнинг жуда танглигини айтиб Алиш билан хайр маъзур қилдим. У эса кетар чоғимда менга ўз соткасининг тел рақамини бериб унга бўш вақтимда қўнғироқ қилишимни таъкидлади.
Менинг қалбим эса бу каби муомалани ўзига сингдира олмагани учун у берган телефон рақами ёзилган бир парча қоғозни йўл йўлакай отиб юбордим.
4.
Аудитория.
Барчанинг севимли домласи бўлмиш иқтисод фанлари доктори, профессор Абдураимов ўз маърузаларини ҳар доимгидек жуда таъсирли, қизиқ ва тушунарли бир ҳолатда ўқувчилар оммасига тақдим этаётгандилар.
Баъзи бир домлалар ўз маърузаларини фақатгина талабаларнинг кўчириб олишлари учун ўзлари тайёрлаб келган, аниқроқ айтадиган бўлсак, интернетдан кўчириб олган маъруза матнларини бамисоли магнитофон лентаси каби ҳеч бир тўхтовсиз булбилу гўё сингари барчани лол этиб, ёқимсиз қарғанинг овозидек чиранган ҳолда баланд овозда “бижжилаш”лари сабаб талабалар бу каби лексияларга келардилар ёки домлаларнинг оғзини мойлаш масалани ўйлаб кўрардилар.
Домла Абдураимов фавқулотда талантли бир инсон эдики, у ҳақда эшитган киши уни кўрмаган бўлсада мингта домланинг орасидан топиб олиш эҳтимоли жуда юқори эди.
Уни бошқа домлалардан ажратиб турадиган тахминан ўн- ўн беш йиллик доимо тоза тутадиган устки кийими ва бобомнинг давридан қолган қисқагина галстуги ва билмадим қайси даврдан қолган ичи турли соҳаларга оид китоблардан тўлиб қолганкоттагина сумкасини кўрган киши уни бу дунёга учар ликопчали ўзга дунё вакиллари ўзларига керак бўлмагани учун ерга ташлаб кетишган деган хулосага келиши табиий эди.
Ошга пашша тушди.
Барча талабанинг кўнглини бир ўлдирадигани-бу мени декан чақириши эди.
5.
Деканнинг хонасига кирарканман не кўз билан кўрайки, менинг Алиш дўстим ва яна мен университетда умуман кўрмаган ораста кийинган бир киши декан билан ўзаро қандайдир масалада муҳокама қилишаётган эдилар…
Менинг ҳайратда қотиб қолганимни кўриб Алиш дўстим ёнидаги кишини таништирди.
-”Бу киши республика миллий хавфсизлиги катта подполковниги фалонча”
Мен эса турган жойимда серрайиб қолавердим….
6.
Ўшанда мени таажжубга солган ҳолат шу эдики, катта лавозимда ишлайдиган юзи чўтир бўлиб кетган, семиз кишининг мен каби оддий бир талаба билан декан хонасидаги учрашуви эди….
Мен чиқиб кетаркан бошқа бир талаба деканнинг кабинетига киришга изн сўради.
7.
Зинадан тушарканмиз Алиш дўстим бошлиққа ёқиб қолганимни қистириб ўтаркан мени маҳалла посбони ва кейинчалик “котта”ишларга ўтқазиш истаклари борлигини тушунтира кетди. Менинг эса эсимга жуда олдин эшитган бир лофнамо, латифа сингари ҳангома келди…
8.
Колхозда бир тракторчи тракторини тариллатиб юраркан. Усти боши доим кир, тоза бўлишига минг уринсада эртаси куни албатта яна чиркин бўладиган, мойга ботиб умр ўтказаётган бир ҳолатда экан, бечора!
Кунлардан бир кун тракторчининг хотини унга айтибди:
-”Адаси! Хотинлар айтишяпти сизни колхозда бригадир қилишар экан!”
Умри трактордан бошқа нарсани билмаган бу киши аччиқланиб хотинига ўдағайлабди.
-”Сен сочи узун, ақли калта нималар деб валдираяпсан, келиб, келиб мени бригадир қилишадими?! Мени устимдан куляпсанми?”
Бироқ, бир неча кунлардан кейин эса шу тракторчи ҳақиқатдан ҳам колхозда бригадир бўлиб сайланибди.
Кунлар ўтиб хотини яна эрига ўз хонишини айта бошлабди.
-”Хўжайин! хотинлар айтишяпти, Сизни колхозда раис қилишаркан!”
Тракторчи бундан ҳайрону лол қолиб, хотинига дашном бера бошлабди.
-”Эй сен! Сочи узун ақли калта. Хотинларнинг гапини уйга ташима. Уларнинг ақли ҳам сенинг каби калта!”.
Худонинг қулга бергани рост каби кўп ҳам кўп ўтмай тракторчи колхозда раис бўлиб сайланибди.
Тракторчининг уйида тўкин сочинчилик бошланиб кетибди. Катта давралар. Катта гаплар. Катта раҳбарлар билан учрашувлар….
Кунлардан бир кун бу каби давралардан сармаст бўлиб келган тракторчига хотини эски ашуласини бошлабди.
-”Хўжайин!, дадажониси… хотинлар айтишяпти, Сизни “Сельсовет”га раис қилишаркан!”
Умри давомида тракторни тариллатиб юрган киши бу қадар омадни кутмаган эди, албатта!
Яна хотинини бу каби аҳмоқ гапларни уйга ташимаслигини, бирор бир ҳолатда ғийбатга аралашмаслигини қатъий тайинлабди.
Кунлар шу зайил ўтаверибди.
Бечора тракторчи ўзи билмаган ҳолда “Сельсовет”га раис ҳам этиб сайланибди.
Аммо томдан тараша тушгандек, тракторчининг хотини яна ўз ашуласини бошлабди.
-”Хўжайин! Сизни яқинда районга ҳоким қилишаркан!”
Бундай гапларга бора бора кўникиб келаётган тракторчи сўрабди.
-”Ким айтди буни сенга?”.
Хотини эса жавоҳирларга бурканган ҳолда нозу карашмалар билан дардини достон қилибди.
-”Хотинлар айтишди!”
Ол қулим деганларидек кўп ўтмай Оллоҳнинг инояти билан ҳақиқатдан ҳам бечора тракторчи ҳоким бўлиб сайланибди.
Ол, бер, бер, ол…Кайфу сафолар…
Бу каби муносабатлар тракторчининг “тинкасини қуритиб” қамоққа тушиб қолибди.
Қамоқда ўз ҳаётининг аччиқ қисматини кўраётган тракторчини ўз хотини сўраб келибди.
-”Жоним, хўжайиним, адаси! Бошлиқлардан, раҳбарлардан ва барча катталардан сизнинг бу қамоқдан қутулиб кетишингизни ёзма равишда илтимос қилдим. Улар сизнинг фидокорана ишларингизни улуғлаб яқинда қамоқдан озод қилишларини ваъда беришди.”
Шунда ҳафсаласи пир бўлган тракторчи дебди:
-”Бошлиқларни қўй! Хотинлар нима дейишяпти? Мана шулардан гапир!”- деган экан .
Кулгим келарди. Менга Алиш дўстим тракторчининг хотинидек ваъдалар берар эди.
Ноқулай суҳбатдан сўнг Алиш дўстим билан жума куни соат 10.00 да унинг “даргоҳида” учрашишни келишиб хайрлашдик.
Негадир кўнглим бу учрашувнинг оқибатини тушуна олмас эди.
9.
Мени бугунки кун жуда “мажруҳ” қилганди.
Китоб, қаламлар сотиладиган расталари орасидан ўтиб борарканман, мени яна бир “қувончли” ҳолат ўзига тортди.
Ўзимдан беш қадамларча нарида Алиш қирқ биринчи калиш деганларидек, Андижонлик Мамарайим дўстим милиция формасида менга жилмайиб турарди…
10.
Мамарайимнинг кабинети.
Эй,худо! Нима, милиция формасини кийганлар доим шунақа бирдан ўзгариб ўзларини кучларини намойиш этарканлар-а?
Алишдан фарқинг қолмабди…
Алишниг хонаси каби тор бир хонада мени кучли бир нохушлик ўзининг бағрига тортиб турарди.
Хонанинг ташқарисидаги ҳаво нақадар тоза ва мусаффо…
Аммо Мамарайим дераза ойнасини очаркан, хонага баҳор ҳавоси кириб келгандек бўлди.
Мамарайим олдин умуман бошқача эди чамамда.
Ўрнашиб оларканмиз, менга ароқми ёки коняк дея мурожаат этди.
Мени кулгимни келтирган бу саволга коняк ҳам, ароқ ҳам деб жавоб бердим.
Мамарайимнинг хонаси ароқнинг бадбўй ҳидидан анқиган бўлсада Алишнинг хонасидан фарқли бўлиб чиқди.
Менинг кайфим оша бошлади.
Мамарайимнинг ҳам кайфи оша бошлагандир балки?!
Мамарайиб деворда осилган плакатлардаги суратларни кўрсатаркан менинг бу тўғридаги фикримни билмоқчи бўлди.
Энди эътибор бера бошладим.
Бу плакатлар Алишнинг хонасидаги каби бир хил эди.
Баъзи бир қидирувда бўлганларнинг ёши 30-40 ёшли кўриниб, соқол мўйлови бобомнинг соқолидан ҳам узун эди чамамда.
Баъзи бирлари она сутлари оғзиларидан кетмаган 15-22 ёшлардаги болалар эди.
Ҳар бирининг нега қидирилаётгани кишининг расми остидаг Жиноят Кодекси моддалари бўйича изоҳланган эди.
Менга жуда қизиқ ва ҳайратланарли бўлган бу ҳолатни Мамарайим бузди.
Буларнинг кодекс асосида нега қидирилаётганини биласанми дея мени таажжубга солиб савол бера бошлади.
Мен ҳуқуқ ва бу каби моддаларни билмаганим учун елка қисиб қўя қолдим.
У эса маст бўлиб қолганди…
Нималардир деб менга тушунтирмоқчи бўлди, аммо тилининг ғулдираши менга аниқ бир тафсилотни айтишига тўсқинлик қиларди…
У айтган гаплардан хулосага келинса, унга милиция хизмати бегона эканлигини тушунса бўларди.
Балки, мендан гап олиш учун шундай йўл тутаётгандир?…
Аммо, у ҳақиқатдан ҳам маст бўлиб қолганди.
Мен билган Мамарайим маст бўладиган бола эмасди…
Эҳ, алкаш!, Мен билган дўстларимнинг ичидаги энг билимли бола…. Фавқулотда гений бола… не кунларга тушиб қолдинг?!…
11.
Жума. 10.00 Алишнинг “Даргоҳи”.
Ичкари доимгидек жуда тор эди.
Олдинги келишимда эътибор бермаган плакатларга бирин кетин назар ташлай бошладим.
Ҳа, дарҳақиқат Мамарайим “аҳмоқ” бўлиб чиқди.
Мен юрак ютиб Алишдан плакатларни мансабдор шахслардай “эгаллаб” турган ёшларнинг “жинояти” тўғрисида сўрашга жазм этдим.
Алиш плакатдаги сувратларни кўрсатиб “ватан хоинлари”, “конституцион тизимни ағдаришга уриниш” ва яна алламбало каби юракни қўрқитадиганизоҳлар беришга киришди.
Мен Алишни тўхтатмасам балки у Фарғона тонг отгунча каби буларни лойга бўлғашдан чарчамасди.
Алишнинг характерини жуда яхши билардим, чамамда!
Йўқ! Билмас эканман.
Ўзбекистонда ҳамма жиноятчи-ю, шу биргина Алиш “мусича-ю бегуноҳ” экан!!!
Мен Алишга ўз эътирозимни билдиришга ҳаракат қилардим.
Во ажабо! Ахир, она сути оғзидан кетмаган бу каби ёшлар нима гуноҳ қилишибдики, бутун бир давлат буларга қидирув эълон қила қолибди…Кулгили бир ҳолат… Шу ўнта бола давлатни ағдара олса демак, Ўзбекистондек кучли бир давлат оёғи осмондан келиб бўлган эканда??? Энг кулгилиси, шу бечоралар конституцияни ўзгартира олармидилар???
Улар балки, исмларини ҳам тўлиқ билмасалар керак!…
Менинг бўлажак устозим билан учрашув кунини белгиладик.
Менинг устозим? Ким бўлди экан бу “бахтли” инсон?
Алишнинг айтиши бўйича, бўлажак устозим ватан фидоийси эмиш, уни уялтириб қўймаслигим шарт эмиш, устозимнинг халқнинг орасидаги обрўси баланд ва миллат учун “жуууууда” қайғураётган киши эмиш…
Алишнинг баландпарвоз гапларидан ёшлигимда эшитган бир кулгули латифа эсимга тушди…
12.
Бир ёш йигит музқаймоқ тайёрлайдиган корхонада ишлашни кўпдан орзу қиларкан.
Уни, буни, тоғаю- танишни ишга солиб, ишга ҳам жойлашиб олибди.
Уни бир устозга рўбару қилишибди.
Ёш йигитга такрор ва такрор бу устознинг ажойиб инсонлигини, ҳалқнинг ғамида куйиб ёнишини, уни уялтириб қўймасликни, ҳалол ва покиза ишлаш лозимлигини қулоғига қўрғошин каби қуйишибди.
Ёш йигит бироз вақт ўтиб музқаймоқ тайёрлашни ўргангач мустақил тарзда, баъзан устозини безовта қилмай ўзи ҳам музқаймоқ тайёрлашни бошлабди.
Кунлардан бир кун йигит қарасаки, ўзи музқаймоқ тайёрлаётган жуда катта идишдаги сутларнинг ичида бир сичқон ўлиб ётган эмиш…
Устозини “уялтириб” қўймасликни ўйлаб ёш йигит сичқонни олибдида, ташқарига биров кўрмасин қабилида тезда отиб юборибди.
Қаердандир пайдо бўлган устози йигитдан идишнинг ичидан нима олгани ва нега отиб юборганини сўрай бошлабди…
Иложсиз қолган йигит устозидан узр сўраркан, бўлган воқеани айтиб берибди.
Шунда устози дебдики:
-”Сен аввал сичқоннинг танасидаги сутни сидириб олиб, кейин ташлашинг лозим эди. Сен эса унинг сут пути билан отиб юборибсанда!”
13.
Бугун мажлис экан…
Ҳар куни мажлис…
Нима уларда уй йўқми?…
Устозим билан мен мажлислар залида бир неча нафар милиция ходимлари ва ўзим тенқур ёшлар билан “КОТТА”нинг “халқ куйида куйиб ёнганларини” тингладик.
Найнинг хониши ҳам бунчалар бўлмаса керак!!!
Ёнишимни ололмадинг май,
Хонишимни ололмадинг най!
о, о, о, о най!!!
Ундан олдин бўлган май!!!
“Ўз уйингни ўзинг асра!” шиори остида муҳокама авжига чиқарди.
Ўз уйингни ўзинг асра дейилса, барча милиция ходимлари бошқаларнинг уйларини қўриқласалар унда милиция ходимлариниг уйларини ким асрайди?
Бу ерда барча кишиларни қулоққа айланириш чоралари кўрилган эди чамамда.
Кимлардир нималар деб халқнинг дардида ёндилар…
Кимлардир ватан хоинлари ҳақида дардларини достон қилдилар….
Узоқ давом этган мажлис тугаб не кўз билан кўрайки, милиция формасида узоқ вақтдан бери кўрмаган қўшни маҳаллалик Султон милиция формасида мажлислар залидан чиқиб келарди…
“Вой!!!”-деб юбордим ичимда.
Тақдир мени яна бир бор калака қилиб куларди….
Ўзимча “ёна” бошладим.
Вой. Вой товба! Астаҳфуриллоҳ!
Кўзларимга иношмайман.
Балки, бировга ўхшатдим шекилли?!…
Худо ол қулим деса, омадни ҳам бераверарканда!…
Ахир шу кунларда мелисага ишга кираман, шу формани кияман деб сумка сумка пулларини кимга беришни билмай юрганлар озми, шу формани ҳатто ўнгларида эмас балки тушларида ҳам ўйлаб чиқадиган кишилар ҳам кам эмас.
14.
Ҳинд киноси бу бошқача олам.
Милиция ходими бўлсада ватанга бўлган фиоийлиги, порахўрлар билан олишгани, улар билан гапи қовушмагани ва бунинг натижасида ўша жиноятчилар томонидан ўлдирилган бир кишининг ўғли ҳақидаги фильм ҳали ҳунуз эсимда.
Унинг ўғли ролини Амитабх Баччан ижро этган.
Милиция хизматига ўтгач, отасидан фарқли ўлароқ, жиноятчилар билан бошқача курашни бошлайди.
Жиноятчилар пора таклиф қилишга улгармасдан АМИТ АКА устидаги милиция формасини яхши кўришининг боиси унинг чўнтакларининг кўплиги эканлигини қайта ва қайта таъкидлаб ўтади.
Бугунки кунда эътибор берсам, ҳақиқатдан ҳам милиция ходимларининг формаларидаги чўнтаклар жуда кўп ва жуда чуқур экан…
15.
Султон бу кунингдан ўл дегандек мен билан саломлашди…
---------------------------------------
Мистер Қалампир. Швейцария 2012 (ДАВОМИ БОР....).
Комментариев нет:
Отправить комментарий